Το έγραψα για το News Letter του Gestalt Foundation.
Τα 2 τα βιβλία του Χόρχε Μπουκάι (Jorge Bucay) : «Ιστορίες να σκεφτείς» και «Να σου πω μια ιστορία». Μας έρχονται από τη μακρινή Αργεντινή μεταφρασμένα στα Ελληνικά. Ο ίδιος ο συγγραφέας, εκτός από γιατρός, είναι και ψυχοθεραπευτής Gestalt, κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το χώρο της Gestalt θεραπείας στην Ελλάδα που τα τελευταία χρόνια γίνεται γνωστή και στη χώρα μας, καθώς οι ανάγκες των ανθρώπων για αυτογνωσία, ελευθερία και ανάληψη ευθύνης του εαυτού αυξάνονται και συνειδητοποιούνται.
Η ψυχοθεραπεία Gestalt υποστηρίζει ότι η αιτία των ψυχοπαθολογιών είναι πολλές φορές οι κακές σχέσεις με το περιβάλλον και τον κοινωνικό περίγυρο για τον λόγο αυτό επικεντρώνεται στην ψυχολογική κατανόηση και στην ποιότητα της σχέσης βοήθειας.
Το άτομο μπορεί να «δουλέψει» τις σχέσεις μέσα σε μια ομάδα για τον ενισχυτικό της χαρακτήρα όπου ο θεραπευτής Gestalt παραμένει επικεντρωμένος διαδοχικά στους συμμετέχοντες με εξατομικευμένο τρόπο. Από την άλλη, μπορεί να «δουλέψει» ατομικά, όπου η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου δεν είναι συμβατική και αναμενόμενη. Ο θεραπευτής Gestalt προωθεί και στηρίζει τον θεραπευόμενο, ώστε να αναδυθεί το απελευθερωμένο, αυθεντικό και δημιουργικό άτομο που υπάρχει στον καθένα μας.
Η βασική ιδέα της ψυχοθεραπείας Gestalt είναι το άτομο ως ολότητα που περνά σ’ έναν κύκλο από την ανολοκλήρωτη Gestalt στην καθολική Gestalt, όπου αναδύεται η Μορφή(Gestalt) του ελεύθερου και υπεύθυνου ανθρώπου, του ανθρώπου που έχει ενταχθεί δημιουργικά (creativeadjustment) στο περιβάλλον του, σε διάδραση με αυτό και σε σχέση με άλλα άτομα.
Αντλώντας από την αρχαία παράδοση (όπως άλλωστε και οι ιδρυτές της Gestalt θεραπείας: Perls, Hefferline και Goodman), ο Χόρχε Μπουκάι στο βιβλίο του «Ιστορίες να σκεφτείς» μας μιλάει μέσα από τα λόγια μάγων, βασιλιάδων, υπηρετών, αγροτών, φωτισμένων, κ.ά. για να μας διδάξει ότι:
«Πορευόμαστε στη ζωή απορρίπτοντας με βδελυγμία χαρακτηριστικά των άλλων, ή ακόμα και δικά μας, που θεωρούμε ευτελή, απειλητικά ή άχρηστα… Όμως, αν καθόμασταν λιγάκι να το σκεφτούμε, θα καταλαβαίναμε πόσο δύσκολο θα μας ήταν να ζήσουμε χωρίς αυτά που πολλές φορές περιφρονούμε».
Η Αποδοχή, το Παράδοξο της αλλαγής, η Αλήθεια, το ‘Ολον και άλλοι θησαυροί, αποτελούν το περιεχόμενο ενός βιβλίου 146 σελίδων υπενθυμίζοντας μας: Αυτό που είναι, είναι.
Εγώ είμαι αυτός που είμαι.
Στο βιβλίο «Να σου πω μια ιστορία» ένας ευφάνταστος ψυχοθεραπευτής (εξομολογούμαι πόσο ζηλεύω και θαυμάζω τον «Χοντρό») μιλάει στον πελάτη του μέσα από ιστορίες. Ιστορίες που συνδέονται με τα θέματα, τις αγωνίες, τους προβληματισμούς, τους φόβους του θεραπευόμενου του (Ντεμιάν) και που αγγίζουν πανανθρώπινα θέματα του αφορούν όλους μας.
Μήπως «Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας» είμαι εγώ, εσύ, εμείς; Πόσο εύκολα αρνούμαστε τις δυνάμεις που έχουμε μέσα μας μ’ ένα «Δεν μπορώ»;
«Ο θυρωρός του πορνείου» είναι η ιστορία που με συγκίνησε περισσότερο. Έκλαψα καθώς στα λόγια του θυρωρού αναγνώρισα κομμάτια του εαυτού μου, προσωπικής αγωνίας και αγώνα και κρατώ τα λόγια του «Χοντρού» στον Ντεμιάν : «Όσο συνεχίζεις να πιστεύεις ότι «πρέπει», … δεν υπάρχει περίπτωση να το απολαύσεις. Και όσο δεν απαιτείς λίγη ικανοποίηση, ορισμένες πλευρές της προσωπικότητας σου παίζουν άσχημα παιχνίδια».
Απολαύστε, λοιπόν, τα βιβλία του Χόρχε Μπουκάι, θα σας ικανοποιήσουν σίγουρα:
Bucay, J. (2016). Μια Ιστορία Λυπητερή (Μτφ: Μπεζαντάκου Μ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2015). Γράμματα στην Κλαούντια (Μτφ: Μπεζαντάκου Μ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2014). Ο Δρόμος της Πνευματικότητας (Μτφ: Επισκοπούλου Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2013). Από την Αυτοεκτίμηση στον Εγωισμό (Μτφ: Επισκοπούλου Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2012). Από την άγνοια στη σοφία (Μτφ: Ηλιόπουλος Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2012). Ο μύθος της θεάς τύχης (Μτφ: Επισκοπούλου Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2012). Ο τρομερός εχθρός (Μτφ: Μυρεσιώτη- Αλιβέρτη Ε.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2011). Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας (Μτφ: Ηλιόπουλος Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2011). Ο δρόμος της ευτυχίας (Μτφ: Επισκοπούλου Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2010). Ο δρόμος της συνάντησης (Μτφ: Επισκοπούλου Κ). Αθήνα: Οpera
Bucay, J. (2010). Ο δρόμος των δακρύων (Μτφ: Επισκοπούλου). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2009). Ο δρόμος της αυτοεξάρτησης (Μτφ: Επισκοπούλου Κ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J., Salinas, S. (2009). Να βλέπεις στον έρωτα (Μτφ: Μπεζαντάκου M.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2008). Βασίσου πάνω μου (Μτφ: Μπεζαντάκου Μ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2008). Ιστορίες να σκεφτείς (Μτφ: Μπεζαντάκου Μ.). Αθήνα: Opera
Bucay, J. (2008). Να σου πω μια ιστορία (Μτφ: Ηλιόπουλος Κ.). Αθήνα: Opera
Βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου: «Ιστορίες να ονειρεύεσαι… παιχνίδια για να μεγαλώνεις…»
Το έγραψα για το News Letter του Gestalt Foundation.
Την Πέμπτη 3 Μαρτίου του 2011, στις 7.00 το απόγευμα, στο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ έγινε η παρουσίαση του βιβλίου: «Ιστορίες να ονειρεύεσαι… παιχνίδια για να μεγαλώνεις…», το οποίο σύμφωνα με τις συγγραφείς του στοχεύει στην εμψύχωση βιωματικών ομάδων προσωπικής ανάπτυξης. Το βιβλίο έγραψαν δύο γυναίκες ψυχοθεραπεύτριες Gestalt με μεγάλη εμπειρία στο χώρο της εκπαίδευσης: η Δάφνη Φιλίππου και η Πόλα Καραντάνα, οι οποίες μίλησαν για την ιστορία της δημιουργίας του βιβλίου τους, αλλά και για τη δύναμη των παραμυθιών ως ένα από τα μέσα που μπορούν να αξιοποιηθούν ώστε να πετύχει μια ομάδα τους στόχους της για αυτογνωσία, αλληλεπίδραση, αναζήτηση, γνώση, και ανακάλυψη. Το βιβλίο προλόγισαν η Κάτια Χατζηλάκου εκ μέρους του Gestalt Foundation και ο Κώστας Μπακιρτζής, παλιός γνώριμος του Παιδαγωγικού τμήματος του ΑΠΘ, ο οποίος με γλαφυρό και ουσιαστικό τρόπο μίλησε για τους μύθους και τα παραμύθια και πως αυτά μας βοηθάνε για την κατανόηση και την έκφραση των συναισθημάτων μας.
Οι συγγραφείς προτείνουν τρόπους χρησιμοποίησης των μύθων, των παραμυθιών και των παιχνιδιών σαν μέσο εκπαίδευσης, μάθησης και επικοινωνίας τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων, που διευκολύνεται διαμέσου της βιωματικής μάθησης. Πέρα από το θεωρητικό υπόβαθρο που παρουσιάζεται στο βιβλίο, καταγράφουν ιστορίες, παραμύθια και παιχνίδια που οι ίδιες χρησιμοποιούν στη δουλειά τους. Επιπλέον, δίνουν ασκήσεις που βοηθούν τον ειδικό – εκπαιδευτικό, ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή – να χρησιμοποιήσει το υλικό αυτό στην ομάδα, είτε εργάζεται με παιδιά, είτε με ενήλικες.
Με την ευκαιρία αυτή, ίσως ενδιαφέρει κάποιους να αναφέρω την κλινική μου εμπειρία και τον τρόπο που χρησιμοποιώ τις ιστορίες, τους μύθους, τα παιχνίδια και τα παραμύθια μέσα στο πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής εργασίας μου στις ομάδες με άτομα που πάσχουν από τη νόσο Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας στο ΚΗΦΗ (Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων).
Στους ηλικιωμένους ενήλικες που πάσχουν από άνοια κάποια χαρακτηριστικά των ελληνικών παραμυθιών φαίνεται να ενεργοποιούν την μνήμη τους, όπως για παράδειγμα, η γλώσσα, η παράδοση, η προβολή του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και του ίδιου του χαρακτήρα του ελληνικού λαού. Στις ομάδες που τα άτομα πάσχουν από την νόσο Alzheimer ή άλλη μορφή άνοιας και είναι σε προχωρημένο στάδιο, επιλέγω μικρά παραμύθια, όπως για παράδειγμα το παραμύθι: «η κουκουβάγια και η πέρδικα». Περιληπτικά, το παραμύθι αφηγείται το πώς η πέρδικα δίνει στην κουκουβάγια που πήγαινε στο σχολείο φαγητό στο μικρό της, το κολατσιό και για το περδικάκι της. Όταν η κουκουβάγια την ρωτάει: «Πως θα γνωρίσω το παιδάκι σου;», η πέρδικα πολύ απλά απαντάει: «Είναι το ομορφότερο παιδί σε όλο το σχολείο!». Μετά από κάποια ώρα η κουκουβάγια επιστρέφει το κολατσιό που της έδωσε η πέρδικα και της λέει: «Δεν κατάφερα να βρω το παιδάκι σου. Κάθισα μια ώρα στο σχολείο. Όσο και να κοιτούσα δεν έβλεπα ομορφότερο παιδί από το δικό μου»
Συστήνω κατά την διάρκεια της αφήγησης χρήση παντομίμας, αλλαγή της φωνής, και χρήση αξεσουάρ.
Ενθαρρύνω τα μέλη της ομάδας να αναγνωρίσουν λέξεις κλειδιά που ακούστηκαν στο παραμύθι (Key words). Ενδεικτικά αναφέρω μερικές λέξεις κλειδιά από το συγκεκριμένο παραμύθι: Δάσος, Γράμματα, σχολείο, τιμωρία, κ,λ,π,
Με τα μέλη κάνω διάλογο μένοντας σε κάποιες λέξεις κλειδιά και προτείνοντας να μιλήσουν γι’ αυτές: Υπάρχει κάποιος που βίωσε την τιμωρία στο σχολείο; Ποια είναι η γνώμη σας για την τιμωρία σήμερα.
Η λέξη τιμωρία – την τονίζω εδώ – επειδή αποδείχτηκε μια πολύ «δυνατή» λέξη στην ομάδα με τα άτομα που πάσχουν από προχωρημένη άνοια, και το Mini Mental είναι 12 το μεγαλύτερο και 0 το χαμηλότερο. Έχει ίσως ενδιαφέρον να αναφέρω εδώ, ότι στην βιωματική παρουσίαση που έκανα στο Συνέδριο της Εταιρείας για τη Νόσο Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, για την χρήση των παραμυθιών στην άνοια, η λέξη κλειδί που αποδείχτηκε αντίστοιχα «δυνατή» για το «φυσιολογικό» (με την έννοια ότι δεν πάσχει από άνοια) ακροατήριο, ήταν η λέξη ομορφιά.
Ο λόγος που πειραματίζομαι με διάφορες μορφές επικοινωνίας – όπως οι σωματικές ασκήσεις, τα παιχνίδια, η ζωγραφική, το κολάζ, ο πηλός, η Αμμοθεραπεία (Sandplay Therapy), τα παραμύθια, κ.ά. – είναι το ότι οι άνθρωποι που έρχονται στο ΚΗΦΗ βρίσκονται σε προχωρημένα στάδια της άνοιας και πολλοί απ’ αυτούς δεν ανταποκρίνονται στην λεκτική επικοινωνία. Η αφήγηση ενός λαϊκού παραμυθιού φαίνεται να τους ενεργοποιεί, να τους «ακουμπά», να τους συγκινεί και να ανακινεί τις προσωπικές τους αναμνήσεις και βιώματα.
Κλείνω αυτή τη σύντομη παρουσίαση με ένα ποίημα του Γιώργου Δροσίνη, μιας και οι ποιητές είναι αυτοί που προηγήθηκαν κατά πολύ των ψυχολόγων και στο θέμα των παραμυθιών – όπως άλλωστε και με πολλές άλλες σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες και αντιλήψεις – και πρώτοι φαίνεται να αντιλήφθηκαν την δύναμη των λαϊκών παραμυθιών:
«Σαν το σιτάρι σπέρνεται στον κόσμο η αλήθεια
Κι απ’ τον καθάριο σπόρο της φυτρώνουν παραμύθια.
Καλότυχος όποιος μπορεί τα στάχυα να θερίσει
Και το σιτάρι απ’ τα’ άχυρο καλά να ξεχωρίσει.
Για τον μικρό τον κόπο του μεγάλο κέρδος μένει:
Όλη η αλήθεια που θα βρει στα ψέματα κρυμμένη!
